Econoom Jos Blank voorspelt ‘apocalyps van de ziekenhuiszorg’

Bron: Zorgvisie

Volgens directeur Jos Blank van IPSE Studies, het instituut dat zich bezig houdt met de efficiëntie van de (semi-)publieke sector, zullen de ziekenhuizen in ons land bij onveranderd beleid de komende tientallen jaren een onverantwoord grote druk gaan leggen op de Nederlandse arbeidsmarkt. “De kosten van al het ziekenhuispersoneel maken nu al bijna vijf procent uit van de totale loonsom die in Nederland aan werknemers wordt uitbetaald. Als dat in dit tempo blijft voortgroeien, dan verdringen de ziekenhuizen straks op de arbeidsmarkt niet alleen andere zorgsectoren, maar ook steeds meer sectoren buiten de zorg.”

Ziekenhuiszorg
Blank deed zijn uitspraken tijdens zijn afscheidscollege als ass. Professor aan de TU Delft. In dat college ging hij in op het Baumol-effect: het fenomeen waarmee econoom William Baumol de achterblijvende productiviteit van de publieke sector ten opzichte van de rest van de economie meetbaar maakte. Dat de (semi-) publieke sector daarin achterblijft, kan gezien worden als een voldongen feit. “Maar zoals momenteel de ziekenhuizen, al achterblijvend in productiviteit, blijven groeien, wordt dat schadelijk voor de Nederlandse economie.”

In zijn analyse toont Blank aan hoe de ziekenhuizen sinds het jaar 2000 gegroeid zijn, zowel in aantallen medewerkers als in de beloning voor die medewerkers. Maar hij laat ook zien dat het aantal opnamen sinds 2012 – het jaar waarin minister Edith Schippers via de sectorakkoorden budgettering invoerde – dalende is. Er worden dus steeds minder mensen behandeld, terwijl de totale beloning van ziekenhuismedewerkers over dezelfde periode onophoudelijk gestegen is. Daarnaast laat ook de zogenaamde derde geldstroom (geld afkomstig uit Nederlandse dan wel internationale fondsen) als inkomstenbron voor de ziekenhuizen een enorme groei zien.

Salarisgroei
Anders dan de communis opinio wil, groeien de salarissen binnen de ziekenhuizen al twintig jaar harder dan die in de marktsector, laat de econoom zien. Blank: “Ik moet daarbij vermelden dat er aanwijzingen zijn dat die stijging met name voor mensen in de hogere schalen geldt. Lagere functies lijken er niet of nauwelijks van geprofiteerd te hebben.” Fijntjes voegt hij vervolgens een gegeven toe dat hierin hoogstwaarschijnlijk een rol speelt. Namelijk: tussen 2009 en 2021 is het aandeel medisch specialisten binnen het totale medewerkersbestand in de ziekenhuizen toegenomen van 5,5 naar zo’n 8 procent. Meer hoogbetaalde functies bij een afnemend aantal opnames doet de gemiddelde productiviteit geen goed.

Apocalyps
Jos Blank, die als directeur van IPSE Studies onophoudelijk het belang van een efficiënte publieke sector benadrukt, vraagt zich af hoe lang deze dynamiek nog voort kan gaan. “Ik noem het vrij dramatisch een apocalyps. Maar kijk ik als econoom naar deze ontwikkeling, dan is het dat ook. De relevante vraag aan de politiek is wat mij betreft: ”Laten we dit maar gebeuren, of neemt Den Haag haar verantwoordelijkheid?”

Wat Blank betreft zijn er stevige maatregelen nodig om de ziekenhuissector economisch gezien in het gareel te krijgen. “Ik zou willen zien dat de loonontwikkeling in de ziekenhuizen meer conform het verloop van de productiviteit wordt. Medisch specialisten mogen wat mij betreft in loondienst; ik zie op vele niveaus belangenverstrengeling in de zorg die transparantie onmogelijk maakt. Idiote administratie en regelgeving – inclusief het dbc-systeem – moet afgeschaft of radicaal versimpeld worden en er moet nu eindelijk eens gestopt worden met al die fusies. Ik vind het onvoorstelbaar hoe nog altijd fusieplannen tussen ziekenhuizen worden goedgekeurd. Terwijl er tonnen bewijs zijn dat een ziekenhuis met 300 tot 400 bedden als organisatie de optimale schaalgrootte is.”

Een werkend model
Hij vervolgt: “Je kan heus debatteren over de vraag of marktwerking voor de ziekenhuizen een werkend model is. Maar dan moet je wel de omstandigheden creëren waarin die markt gezond kan werken. Die ontbreken helaas al sinds het begin, in 2006.”