‘Ernstig artsentekort buiten ziekenhuizen bedreigt volksgezondheid’

Bron: Zorgvisie

De werkgroep ‘Meer extramurale artsen’ heeft voor het eerst met achttien organisaties en verenigingen oplossingen bedacht voor de tekorten aan onder andere huisartsen, specialisten ouderengeneeskunde en bedrijfsartsen. De Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) en de KNMG zelf ondersteunen de oplossingen van de werkgroep niet financieel, maar alleen met menskracht.  

De tekorten aan artsen die buiten het ziekenhuis werken, blijken bijvoorbeeld uit de ramingen van het Capaciteitsorgaan over de benodigde instroom voor extramurale geneeskundige vervolgopleidingen die bij lange na niet gehaald worden. Maar het staat ook in verschillende rapporten van bijvoorbeeld de RVS. Hierin staat dat de GGD en het UWV hun taken niet meer naar behoren uitvoeren. Ook de IGJ waarschuwt dat voldoende capaciteit noodzakelijk is voor goede kwaliteit en kwantiteit van de uitvoering van infectieziektebestrijding.

Hoogleraar sociale geneeskunde en voorzitter van de werkgroep Menno Reijneveld: “Er zijn nu al mensen die geen huisarts kunnen vinden, bij het UWV zijn lange wachtlijsten door tekorten aan verzekeringsartsen. Voor toekomstbestendige ouderenzorg hebben we veel meer specialisten ouderengeneeskunde nodig.” 

Aparte entiteiten
Een terugkerend probleem om het tekort aan deze artsen aan te pakken, is dat artsen buiten het ziekenhuis elkaar ook veelal niet op een natuurlijke manier tegenkomen. Artsen die werken bij het UWV hebben geen contact met artsen die werken bij de GGD. Dat is in het ziekenhuis met medisch specialisten, bijvoorbeeld via multidisciplinaire overleggen, heel anders. Ook de organisatie van coschappen buiten het ziekenhuis is veel ingewikkelder omdat het allemaal aparte entiteiten zijn. Acties kwamen tot nu toe altijd maar vanuit één vakgroep. 

Nu werken voor het eerst achttien organisaties en verenigingen samen. Ze hebben het hele traject geanalyseerd; van de studie, tot de vervolgopleiding, tot de arbeidsvoorwaarden en zien dat op al die gebieden de condities verbeterd moeten worden. Daarom moeten ook werkgevers en bestuurders betrokken worden bij de plannen. Daarbij zijn acht problemen geselecteerd die als eerste moeten worden aangepakt. Voorbeelden van plannen zijn bijvoorbeeld meer aandacht voor de extramurale vakgebieden in de geneeskundeopleiding, maar ook zorgen voor meer opleiders in de sociale geneeskunde.  

Verschillende ministeries
Oplossingen bedenken voor het tekort aan deze artsen is extra lastig bij al die verschillende ‘extramurale artsen’ omdat de organisatie op het gebied van opleiding en beloning is belegd bij verschillende departementen en ministeries. De werkgroep wil daarom één aanspreekpunt bij een ministerie, namelijk VWS. Het ministerie kaatste de bal terug door te vragen of de extramurale artsen zichzelf beter kunnen organiseren. “Dat hebben we gedaan. En daar is deze werkgroep het bewijs van”, zegt Reijneveld. 

Fluiten naar financiering voor vervolgopleiding
Door al die verschillende organisaties zijn er ook veel verschillen in de bekostiging van opleidingsplaatsen. De vervolgopleiding wordt voor aankomende medisch specialisten die werken in het ziekenhuis gefinancierd via het Opleidingsfonds, maar sommige andere artsen kunnen fluiten naar hun financiering voor de opleiding, vooral in de sociale geneeskunde. De financiering van de vervolgopleiding van forensisch artsen is pas net tot stand gekomen. Voor de opleiding voor bedrijfsgeneeskunde en verzekeringsgeneeskunde is geen enkele vorm van financiering. Aios moeten dat zelf betalen of de werkgever betaalt, maar dat brengt de aios in een afhankelijke positie, terwijl het een onafhankelijke opleiding zou moeten zijn, weet aios Nikita van den Berge, bestuurslid bij het landelijk overleg sociaal geneeskundigen in opleiding.

Verschillen in salaris
Een ander verschil is de beloning. Aiossen die werken buiten het ziekenhuis werken, worden minder goed beloond. Ook na de specialisatie zijn de verschillen in beloningen enorm. Aios Van den Berge: “Als ik geneeskundestudenten vertel wat ik verdien, zie je ze denken: dat komt niet overeen met wat ik in mijn hoofd had. Salaris is ook een stukje waardering. Deze mensen hebben tien jaar gestudeerd.”

De werkgroep wil dat de systematiek achter de beloning gelijk wordt getrokken, maar vindt ook dat beloning slechts een onderdeel is van wat er moet gebeuren om werken buiten het ziekenhuis aantrekkelijker te maken. Professionele autonomie is ook belangrijk. Huisartsen hebben eerder behoefte aan minder administratieve lasten dan een hoger salaris.

Met z’n allen
Sommige plannen van de werkgroep vergen wat meer tijd, maar er zijn ook quick fixes. Als alle basisartsen die nu nog geen vervolgopleiding hebben gekozen, zouden kiezen voor de huisartsgeneeskunde, zou over drie jaar het tekort al merkbaar teruggelopen zijn in de eerste lijn. Daarom zet de werkgroep ook in op campagnes om het werken buiten het ziekenhuis aantrekkelijker te maken. Van den Berge: “We moeten met z’n allen zorgen voor de gezondheid van de bevolking. Ook de artsen in de ziekenhuizen hebben daar baat bij.” 

In Nederland werkt ruim de helft van de artsen buiten het ziekenhuis, extramuraal. Dit zijn onder meer verslavingsartsen, huisartsen, artsen verstandelijk gehandicapten, specialisten ouderengeneeskunde, bedrijfsartsen, verzekeringsartsen en artsen Maatschappij + Gezondheid.