Zo voorkom je massaal ontslag van zorgpersoneel

Bron: Zorgvisie, 16 maart 2022

In de meeste zorginstellingen zijn de oude afdelingsteams weer bij elkaar. Maar in de coronajaren is er zoveel gebeurd, dat het niet automatisch voelt als het oude team. Sommige zorgverleners zijn langdurig bijgesprongen in de crisiszorg, terwijl anderen aan de zijkant stonden of met hangen en wurgen het normale werk moesten zien te redden.

Afhaken
‘Als je nu de draad weer oppakt alsof er niks gebeurd is, geen lessen trekt uit de afgelopen jaren en mensen niet voldoende ziet, haken mensen af. Ze melden zich ziek of ze nemen ontslag’, waarschuwt Astrid van Engen, crisisadviseur bij ARQ IVP.

Van Engen en haar collega Ine Spee hielden evaluatiegesprekken met zorgteams in ziekenhuizen en verpleeghuizen, ook over de transitie van covid-zorg naar ‘business as usual’. Behalve waarschuwingen hebben ze dus ook tips voor leidinggevenden en teamleiders in de zorg.

Reflecteren
‘Het is aan te raden om juist nu met je team bij elkaar te gaan zitten, te reflecteren op wat iedereen heeft meegemaakt en te bespreken wat iedereen en het team als geheel nodig heeft , bijvoorbeeld op de drie basisbehoeften: autonomie, relatie en competentie’, vertelt Spee. Van Engen vult aan: ‘De zorg moet natuurlijk gewoon verder draaien maar deze reflectie en aandacht betreft een diepte-investering en verdient zich uiteindelijk terug.’

Marathon
Van Engen: ‘Veel zorgverleners beschrijven de coronatijd als een marathon waarvan de finish elke keer een stukje verlegd werd. Ze hebben ontzettend hard gewerkt. De mensen die betrokken waren bij de covid-zorg hebben veel geleerd. Sommigen werden onvervangbaar door de kennis die ze hadden opgedaan. Daardoor zijn ze veel te lang in die crisissituatie blijven werken. Terwijl we weten dat je juist in crisistijd mensen op tijd moet aflossen. Nu de adrenaline wegvalt hebben ze pas ademruimte om bij te komen en te verwerken wat ze hebben meegemaakt.’

Focus
De eerste stap is ruimte geven aan het team om dat soort ervaringen met elkaar te delen. ‘Het kan heel simpel zijn. Geef mensen het woord, luister geïnteresseerd naar wat ze hebben meegemaakt en wat ze nodig hebben. Dat alleen al werkt helend’, aldus Spee. ‘Zorgprofessionals zijn over het algemeen gericht op de ander. Zelfzorg wordt dan ondergesneeuwd. Zelfs als je een team bij elkaar zet, zul je teamleden moeten aansporen om even te focussen op zichzelf en elkaar.’

Basisbehoeften
Reflecteren op het eigen functioneren kan bijvoorbeeld door naar de drie basisbehoeften te kijken: autonomie, relatie en competentie. In de crisis was er voor veel mensen veel meer autonomie dan nu, weten Van Engen en Spee. Nu moeten alle protocollen weer gevolgd worden. Spee: ‘De trage bureaucratische processen lijken weer helemaal terug te komen, terwijl er in de coronacrisis veel minder bureaucratie nodig was. Je kunt je afvragen of je het kind niet met het badwater weggooit als je nu weer terug naar het oude gaat.’

De relatie
Ook in de relatie is er veel veranderd. ‘Daar waar sommige teams in de zorg veel verbinding hebben gevoeld, zijn er ook teams waar de verbinding met het team is zoekgeraakt doordat teamleden verspreid over de organisatie werkten’, zegt Van Engen. ‘Ook werd er in de crisis veel meer als organisatie als geheel gewerkt en gedacht. Het zou zonde zijn als afdelingen nu terug gaan naar het “eilanddenken” van vroeger.’

Competenties
Zorgverleners hebben zich moeten handhaven in nieuwe situaties. Ze moesten soms werk doen dat boven hun kunnen lag of ontdekten juist dat ze veel meer kunnen dan ze van zichzelf verwachtten. ‘Leidinggevenden moeten ervoor zorgen dat die nieuw ontdekte competenties ook in het normale werk benut blijven worden.' Daar dient een teambijeenkomst ook voor: wat heb je meegemaakt, wat heb je nodig en wat wil je in de toekomst? Kijk ook als team naar de vraag: wat willen we vasthouden? Misschien is dat de samenwerking met andere teams, flexibelere inzet van zorgprofessionals, minder bureaucratie.

Hersteltijd
Tenslotte is het belangrijk dat zorgverleners hersteltijd gegund wordt. ‘Want tijdens de afdaling gebeuren de meeste ongelukken’, zegt Van Engen. ‘Het is belangrijk dat zorgprofessionals  hun tijd nemen voor die afdaling naar de normale situatie. Dit is de tijd om opnieuw te kijken naar zingeving en energiebronnen. Die dingen vallen het eerst af in tijden van stress, terwijl die nu de hulpbronnen zijn voor herstel.’